Sơn La là một tỉnh miền núi Tây Bắc Việt Nam, có diện tích tự nhiên 14.125 km². Nới đây có khí hậu ôn hòa mát mẻ đất đai phì nhiêu. Sơn La được coi là viên ngọc quý của núi rừng Tây Bắc. Với nhiều danh lam thắng cảnh mang vẻ đẹp hùng vĩ ban sơ của núi rừng Tây Bắc. Với những thửa ruộng bậc thang, những cao nguyên đẹp. Chính lợi thế ưu ái về thiên nhiên sự kết hợp với người dân cần cù chịu khó. Đã tạo ra mảnh đất nơi đây còn sản sinh ra nhiều món ăn đặc sản thơm ngon độc đáo. Cũng như tạo ra nét văn hóa đặc trưng riêng.
Đã đặt chân lên mảnh đất Sơn La du khách không thể nào quên được ẩm thực nơi đây món ăn độc đáo như: Cá nướng, Nộm da trâu, Thịt gác bếp, Cơm lam, chằm chéo, Ốc Suối Bàng, Sữa Mộc Châu, chè Mộc Châu, táo mèo, Na Mai Sơn. Hãy cùng chúng tôi đi tìm hiều về các món ăn, ăn một lần là nhớ cả đời tại Sơn La mà bạn nhất định phải thử khi đến đây.
Cơm lam là đặc sản của vùng đất Sơn La được rất nhiều du khách yêu thích. Một trong món ăn được người dân nơi đây ví von gần gữi với thiên nhiên bởi. Nguyên liệu mà người dân nơi đây chọn làm vỏ là cây tre. Cây tre được lấy từ trên rừng, phải cây tre ống thắng dài. Không còn lạ với những người yêu Tây Bắc. Cũng như không ai lạ lẫm gì món cơm lam, một món ăn đặc trưng của vùng cao.
Cơm lam ngon phải được chế biến từ gạo nương. Loại gạo ngon nhất là gạo cẩm và nếp cái hoa vàng được cấy ở những thửa ruộng bậc thang. Sau khi thu hoạch lúa xong vào tháng 9, tháng 10 âm lịch hàng năm. Lua được xay sát để lấy gạo, gạo đem gâm và cho thêm một chút muối và gừng được ngâm ủ qua đêm. Sau đó đãi sạch rồi cho vào ống tre. Chỉ cần thêm chút nước và nút lại bằng lá chuối, sau đó cho lên bếp lửa đốt.
Đến Sơn La mà chưa ăn cá Nướng thì chưa được gọi là đến Sơn La. Với các đặc sản đặc trưng nổi tiếng phải kể đến món Cá Nướng. Nhiều người thích món cá nướng nổi tiếng này không chỉ bởi giá trị ẩm thực của nó. Mà còn bởi bàn tay khéo léo của người chế biến.
Nguyên liệu chính để chế biến được cá nướng người ta cho rất nhiều các loại gia vị. Như gừng, xả, ớt tươi, rau mùi, rau thơm, hành tươi, húng và nhất thiết không được thiếu mắc khén. Đây là một loại gia vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Cá thường bắt ở sông phải Cá chép, cá trắm hoặc cá trôi khoảng vài lạng được mổ dọc sống lưng. Cá được để nguyên nội tạng, bỏ mật và nhồi vào bụng cá cùng các loại gia vị vào tẩm ướp cho ngấm đều. Sau đó, người ta gập đôi lại, cho cá vào một đoạn tre để kẹp chặt, nướng trên than củi đã hồng.
Người nướng cá phải rất khéo léo. Để làm sao cho cá chín, không bị ám khói. Mà vẫn giữ được hương vị tự nhiên. Miếng cá chín vàng đều, tỏa mùi thơm cay cay của mắc khén. Với vị béo ngọt của cá, vị cay của các loại gia vị nơi đầu lưỡi. Khiến du khách ăn một lần mà nhớ mãi. Món cá nướng này ăn rất đưa cơm và ngon miệng.
Nộm da trâu là một món ăn đặc sản vô cùng lạ miệng và độc đáo của người dân tộc Thái ở Sơn La. Để làm được món nộm da trâu thiết đãi du khách. Thì phải trải qua nhiều công đoạn vô cùng khó để làm nên món ăn này.
Người dân Sơn La thường phải sơ chế qua nhiều giai đoạn như hơ qua lửa. Cũng như ngâm nước lã rồi khéo léo lọc da thật mỏng, thật đều tay. Mới có thể làm mềm nguyên liệu khó chiều này.
Ở vùng cao người dân không dùng chanh hay giấm để bóp nộm. Mà kết hợp da trâu với nước măng chua. Măng rừng được ngâm chua để tạo thành hương vị khác lạ. Khi ăn món ăn đặc biệt này. Du khách sẽ có cảm nhận, da trâu sần sật, đanh đanh. Vừa có hương thơm củ rau mùi tàu, mùi ta, vị bùi bùi của đậu phộng. Hòa quyện với vị chua thanh của măng rừng ngâm ngấu rất thú vị. Nộm da trâu là món nhắm rượu tuyệt vời ở nơi vùng cao này.
Món thịt gác bếp vốn là đặc sản của vùng núi Tây Bắc nói chung và Sơn La nói riêng. Ngày xưa thịt gác bếp là cách thức mà người dân nơi đây dùng để bảo quản thịt. Thì ngày nay nó lại trở thành sản vật để thiết đãi khách.
Đến với tỉnh Sơn La, du khách có thể được thả mình trong không khí trong lành, dễ chịu. Vào những buổi sáng tươi mát hay buổi tối lạnh se, cả mảnh đất chập chờn trong sương. Bên ngọn lửa bập bùng, thưởng thức những miếng thịt gác bếp ngòn ngọt, dai dai, vẫn còn ngai ngái mùi khói. Thì không còn gì thú vị bằng.
Để có thể làm được món Thịt gác bếp sơ chế không quá cầu kỳ. Thịt dùng để hun khói chủ yếu là thịt trâu, thịt bò hay thịt heo. Những loại thịt này được lấy từ những con vật được thả rông trên các sườn núi, sườn đồi. Khi chế biến, người ta róc các thớ thịt ra thành từng miếng. Rồi đem hun bằng khói của than củi được đốt từ các loại cây mọc trên núi đá. Khi thịt đã thành phẩm, mùi khói gần như vẫn còn nguyên, vương vấn trong từng thớ thịt vậy mà chẳng gây khó chịu. Chính mùi khói ấy đã tạo nên sức hấp dẫn riêng của món ăn đặc biệt này.
Nhắc đến món ăn khó quên của vùng núi Tây Bắc nói chung và tỉnh Sơn La nói riêng. Với bất cứ du khách nào đã đến đây thì không thể không kể đến món ăn Chẳm chéo. Chắn chéo được biết đến ở nhiều tỉnh khác ở miền núi phía Bắc. Nhưng chỉ người dân Sơn La làm mới có vị ngon đặc trung riêng biệt.
Với mùi vị đặc trưng của rất nhiều loại gia vị chỉ có ở núi rừng Tây Bắc. Chẳm chéo là một món chấm cổ truyền của người Thái. Luôn mang đến cho du khách một cảm giác lạ lẫm khi thưởng thức. Đây được coi là "linh hồn ẩm thực của vùng Tây Bắc". Người Thái ở Sơn La sử dụng chẳm chéo trong bữa ăn hàng ngày. Ngoài ra họ còn dùng để tiếp khách quý. Nó là món ăn dân dã nhưng cũng là đặc sản của vùng núi rùng.
Chế biến chẳm chéo khá đơn giản với nhiều nguyên liệu quen thuộc như: tỏi, ớt tươi, vài lá tỏi tươi, rau mùi, mắm, đường... và nhất là không thể thiếu bột mắc khén. Một loại gia vị đặc trưng của người Thái. Tất cả được giã nhuyễn trộn đều vào nhau thành một loại nước chấm sền sệt với dư vị đặc biệt.
Lợi thế thiên nhiên ưu đãi với nhiều dòng suôi nước chảy róc rách trong veo. Không chỉ tạo nên cảnh quan đẹp mà các dòng suối này còn mang đến cho người dân nơi đây những sản vật đặc biệt. Trong đó không thể không kể đế món ốc đá. Ốc đá ở Suối Bàng thường chỉ xuất hiện từ tháng 4 đến cuối tháng 8. Tức là vào mùa mưa, khi thời tiết ẩm ướt, chúng thường bò ra để ăn lá cây. Những tháng còn lại chúng vùi mình trong những lớp lá dày hoặc nằm im dưới đất. Ốc này thường chỉ có ở những khu rừng rậm, nhiều cây cối, ẩm thấp. Vì vậy, lên Sơn La được thưởng thức món ốc Suối Bàng béo ngậy trong ngày rét mướt thì không gì tuyệt bằng.
Món ốc luộc của người Sơn La được chế biến rất đơn giản. Nhưng vị ngon ngọt của nó sẽ khiến người ăn một lần nhớ mãi. Ốc rửa sạch, không cần phải hấp cùng lá chanh hay gừng, sả. Nước chấm cũng chỉ cần cho vài lát ớt xanh đỏ. Cũng đã đủ tạo nên một món ăn hấp dẫn. Con ốc đá béo ngậy khều ra quệt qua tí nước chấm bỏ vào miệng thấy cay cay đầu lưỡi, ốc chạm vào răng lại thấy giòn giòn. Ăn ốc đá nên nhai chậm và kỹ mới thấm được vị mát lành, vị thơm độc đáo.
Với khí hậu ôn đới mát mẻ. Lại được bao quanh là núi với độ cao trên 1000 m. Cao nguyên Mộc Châu là vùng đất hiếm hoi mang lại nguồn sữa chất lượng nhất cả nước. Vì vậy, khi kể tên đặc sản Sơn La, phải nhắc đến sữa Mộc Châu nổi tiếng khắp mọi miền tổ quốc.
Phát triển đàn bò quy mô trên 25.000 con. Được liên kết chặt chẽ với gần 600 hộ nông dân để chăn nuôi theo quy trình VietGAP. Với nguồn tự chủ nguồn sữa tươi hơn 100.000 tấn mỗi năm... là “bí quyết” giúp Mộc Châu Milk không ngừng phát triển. Mộc Châu Milk đã trở thành biểu tượng cho sự thuần khiết mát lành từ thiên nhiên. Với nhiều năm liền được người tiêu dùng tín nhiệm bình chọn là Hàng Việt Nam chất lượng cao. Được tổ chức Kantar Worldpanel ghi nhận nằm trong Top 5 thương hiệu được chọn mua nhiều nhất năm 2018.
Đến với Mộc Chau du khách còn được thưởng ngoạn cảnh quan cao nguyên mộc châu tuyệt đẹ. Với những chú bò sữa đang gặm cỏ, cảnh quan thật sự yên bình và thư thái.
Nông nghiệp một ngành chín ở vùng đất Sơn La. Cây chè mới trở thành giống cây trồng chủ lực đem lại hình ảnh nổi tiếng cho Mộc châu Sau gần 60 năm. Cây chè ở Mộc Châu được phát triển thành vùng nguyên liệu tập trung rộng lớn. Với nhiều giống chè năng suất, chất lượng cao.
Hiện nay, chè là một trong những đặc sản Mộc Châu có tiếng. Huyện Mộc Châu có tổng diện tích chè trên 3000ha ha. Với sản lượng chè búp tươi ước đạt trên 23.000 tấn. Chè tại mộc châu chủ yếu là giống chè shan tuyết. Chiếm tới 2500ha trên diện tích của hai huyện Mộc Châu và Vân Hồ. Năm 2010 Chè Shan tuyết Mộc Châu đã được cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam. Sau 8 năm sản xuất và nâng cao chất lượng Chè Shan tuyết Mộc Châu. Đã có mặt tại thị trường nước ngoài và là 1 trong 2 đối tượng. Đã được Cục Sở hữu trí tuệ đưa vào vùng đăng ký chỉ dẫn địa lý tại thị trường nước ngoài.
Bắc Yên là một huyện thuộc tỉnh Sơn La, huyện Bắc Yên có gần 2.230 ha rừng cây sơn trà (táo mèo) tự nhiên và trồng mới. Trên thuân lợi địa hình người dân nơi đây đã trồng trong đó, diện tích sơn tra tự nhiên là gần 400 ha. Còn lại là hơn 1.800 ha sơn tra do người dân trồng mới.
Với hơn 1.000 ha đã cho thu quả, năm 2018, tổng sản lượng sơn tra của Bắc Yên đạt trên 4.000 tấn quả.. Quả sơn tra Bắc Yên có màu sắc đẹp, mùi thơm, vị ngọt ít chát, thậm chí những quả chín vàng, ngọt như táo ta. Sơn Tra Bắc Yên có hương vị đặc trưng, tiêu biểu, như: Sơn tra má hồng ở Xím Vàng, sơn tra giòn ở Hang Chú - Bắc Yên.
Vào độ vụ táo chín người mua buôn. Thường vào tận các bản làng để thu mua, sau đó chuyển xuống Hà Nội tỉnh lân cận để bán. Táo mèo người ta thường dung để ngâm rượu. Loại Sơn trà nay uống rất tốt cho sức khỏe. Chữa số bệnh như xương khớp, đau lưng…..
Một trong cây ăn quả chủ đạo bên cạnh cây táo mèo, phải kể đến cây Na của Mai Sơn. Cây Na mang lại giá trị sản lượng cây ăn quả lớn cho người dân nơi đây. Từ chỗ chỉ có vài ha đến nay huyện Mai Sơn đã có hơn 140 ha trồng na.
Những năm gần đây, các hộ trồng na ở Mai Sơn áp dụng tiến bộ khoa học vào chăm bón. Đặc biệt là bà con thực hiện kỹ thuật thụ phấn nhân tạo cho cây nhờ vậy năng suất chất lượng cao hơn. Chính vì vậy sản phẩm na dai Mai Sơn tiêu thụ hết sức thuận lợi. Nhiều thương lái vào tận vườn để thu mua. Loại na dai đặc sản Mai Sơn này chủ yếu được xuất bán tới các thị trường như Hà Nội, Hải Phòng và một số tỉnh lân cận để tiêu thụ. Nếu có cơ hội đến đây vào mùa na chín thì đây sẽ là thức quả mua về làm quà không thể bỏ qua.
Với những thông tin tổng hợp về vùng đất Sơn La. Cùng những món ngon vật lạ của con người và vùng đất nơi đây. Datviet24h.com.vn hi ọng đã cung cấp cho du khách những thông tin hữu ích nhất. Nếu có dịp đến Sơn La du ngoạn. Các bạn đừng quên những món ngon khó cưỡng này nhé. Ngoài Sơn La datviet24h.com.vn còn liên tục cập nhập đặc sản của Bặc Kạn, Yên Bái Hà Giang, Tuyên Quang, Lai Châu... hãy tìm và đón đọc để có thêm những kinh nghiệm bỏ túi khi đi du lịch miền núi tây Bắc sắp tới của các bạn.